GOODMORNING ANDHRA

laghuvu: Eka mAtrA kAlaMlO uccariMca baDEdi laghuvu. dIni gurtu "I".
sAdhAraNaMgA hrasvAlu laghuvulavutAyi.
I I I I
udA: ta, na, dvi, kla
guruvu: dvi mAtrA kAlaMlO uccariMca baDEdi guruvu. dIni gurtu "U".
sAdhAraNaMgA dIrghAlu guruvulavutAyi.
U U U U U
udA: kO, saM, kai, lA, yel
guru, laghu nirNayaM cEsETappuDu sAdhAraNaMgA pai udAharaNalalO
cUppinaTTu aksharAla paina vATi gurtuluMcutAru.
saMyuktAksharAlu (udA: tra, klu vaMTivi), dvitvAlu (udA: tta, ppu vaMTivi)
muMdu vunna aksharAnni guruvunu cEstAyi.
udA:
"mitra" anE padaMlO viDigA cUstE "mi" ni laghuvugA gurtiMcinA
"tra" anE saM yuktAksharaM muMdu uMDaTaM valana adi guruvavutuMdi.
alAgE "tappu" anE padaMlO "ppu" anE dvitvAksharaM muMdu uMDaTaM
valana "ta" guruvu avutuMdi.
I sUtrAniki kAraNaM "mitra", "tappu" anE padAlanu uccariMcETappuDu
"mit ra", "tap pu" gA vinipiMcaTaM kAvaccu.
U I U I
aMduvalla mitra tappu ani gurtiMcAli.
gaNAlu:

prati padya rItikI oka viSishTamaina laya vuMTuMdi. A layanu guruvu,
laghuvula #pattern# tO sUciMca vaccu. ayitE I layanu sulabhaMgA
sUciMcaTaM kOsaM konni sAmanyamaina guruvu, laghuvu #combinations#
ni "gaNAlu"gA ErparacAru. sAdhAraNaMgA oka gaNaMlO mUDu aksharAlu vuMTAyi.
ya: I U U bha: U I I va : I U (dInini lagaM ani kUDA aMTAru)
ra: U I U ja: I U I ha : U I
ta: U U I sa: I I U la : I
ma: U U U na: I I I ga : U


ee gaNAlani gurtu peTTukOvaDAniki reMDu ciTkAlunnAyi.
1. ee nAlugu sUtrAlani kaMThasthaM ceyyaMDi:
a) Adi madhya aMtya laghuvulu - ya ra ta - lu
aa) Adi madhya aMtya guruvulu - bha ja sa - lu
i) sarva laghuvu - na - gaNaM
ee) sarva guruvu - ma - gaNaM
modaTi reMDu sUtrAlanu ilA an&vayiMcukOvAli:
Adi laghuvu ya gaNaM : I U U
(aMTE modaTi aksharaM laghuvu - migatA reMDU guruvulani arthaM)
madhya laghuvu ra gaNaM : U I U
aMtya laghuvu ta gaNaM : U U I
alAgE
Adi guruvu bha gaNaM : U I I
madhya guruvu ja gaNaM : I U I
aMtya guruvu sa gaNaM : I I U
2. inkoka paddhati EmiTaMTE
"ya mA tA rA ja bhA na sa la gaM"
anE #phrase# ni kaMThasthaM ceyyaTaM.
iMdulO ippuDu E gaNaM kAvAlaMTE A aksharaM daggara modalu peTTi
mUDu aksharAlanu tIsukoni laghuvu guruvulu gurtiMcAli.
udA: ya gaNaM : "ya mA tA" aMTE I U U
alaagE sa gaNaM : "sa la gaM" aMTE I I U
mIku E paddhati tElikagA anipistE A paddhatini anusariMca vaccu.
yati - prAsa:
telugu kAvyAlalO upayOgiMcE padya rItullO cAlA varaku saMskRtaM
nuMci digumati cEsukonna vRtta rItulE. "utpalamAla", "caMpakamAla",
"mattEbhaM", "SArdUlaM" vITilO pramukhamainavi. ayitE teluguku
pratyEkamaina padya rItulu lEka pOlEdu. accaMgA teluguku ceMdinavi
"kaMdaM", "sIsaM", "gIta padyAlu : tETagIti - ATaveladi".
ayitE ilA saMskRtaM nuMDi grahiMcina vRttAlanu kUDA, telugu tana
pratyEkatalanu ApAdiMcE svIkariMciMdi. saMskRta vRttAlaku telugu
cErcina viSEshAlu "yati", "prAsa" niyamAlu.
yati:
yati aMTE virAmaM ani arthaM. layabaddhamaina padya naDakalO sahajaMgA
vaccE #pause# (virAmaM) ni yati sthAnaM aMTAru. telugu padyAlalO I yati
sthAnaMlO uMDE aksharaM pAdaM modaTi aksharaMtO "yati maitri" lO
uMDAlanEdi niyamaM.
ee kriMdi akshara vargAlalO oka vargaMlOni anni aksharAlU parasparaM
yati maitrilO uMTAyi.
1. a, A, ai, au, ha, ya, aM, a@h
2. i, I, e, E, R
3. u, U, o, O
4. ka, Ka, ga, Ga, ~na, ksha
5. ca, Ca, ja, Ja, Sa, sha, sa, ~ma
6. Ta, Tha, Da, Dha, Na
7. ta, tha, da, dha, na
8. pa, pha, ba, bha, ma, va
9. Na, na
10. ra, r''a, la, La
hallula yati maitri pATiMcETappuDu vATitO kUDina acculaku kUDA yati
maitri pATiMcAli. aMTE: "ca", "ja" okE yati maitri vargaMlO unnA
"ca" ki "ji" tO maitri kudaradu.
saMyuktAksharAlu vaccina cOTa, yati kOsaM E aksharAnnainA gaNiMcavaccu.
udA: "kro" modaTi aksharaM anukOMDi. yati maitri kOsaM deenni "ko" gA
gAnee "ro" gaa gAnee bhaaviMca vaccu.
prAsa:
padya pAdamlOni reMDO aksharAnni prAsaaksharaM aMTAru. telugulO vRttAlalO,
kaMda padyaMlO anni pAdAlalO prAsAksharaM okkaTE uMDAlanEdi niyamaM.
prAsAksharaM anni pAdAlalOnU okE guNiMtaMlO uMDanakkaralEdu.
muMdu muMdu vivariMcabOyE padyarItula udAharaNalalO ee niyamAlanu
gamaniMca vaccu.